İnsan vücuduna çeşitli yollardan (ağız, deri, kan) yolu ile girerek vücutta enfeksiyona sebep olan protozoon, helmint, artropod diye isimlendirilen organizmalar (canlılar)dır.
Vücuda giren parazitler ya ölür veya zarar vermeden yaşayabilir ya da vücudumuza zarar vererek yaşar, yani hastalık oluşturur. Vücudumuzun bağışıklık sisteminin direncine göre parazit ya ölür veya belirti vermeden hafif bir hastalık şeklinde seyreder.
Bağırsak parazitleri ülkemizde, tüm dünyada özellikle gelişmekte olan ülkelerde çok yaygın şekilde hastalık yapmakta ve çok değişik hastalık tablolarını anımsatarak tanı konulması güç durumlar oluşturmaktadır, örneğin çocuklarda akut (Ani) karın ağrılarına sebep olarak Akut Apandisit tablosu ile karışarak ameliyatla sonuçlanan durumlara sebep olabilmektedir. Akciğerlere yerleşen parazitler uzun ve rahatsız edici öksürüklere sebep olarak Akciğer enfeksiyonları ile karışmaktadır, yine bağırsaklarda ve safra yollarında tıkanmaya sebep olarak tanı karışıklığına sebep olmakta, ileri tıbbi tetkiklere, ağır maliyetlere sebep olmaktadır. Yine kansızlıklara sebep olarak ağır kan hastalıkları ile karışabilir.
Bağırsak parazitleri insandan insana ve hayvanlardan ve besinlerden insana geçtiği için genel hijyen kurallarının (el yıkama, temizlik vb.) iyi uygulanması gereklidir. Bunların başında el yıkama gelir, el yıkama için mutlaka dezenfektan madde gerekli değildir. Dezenfektan madde enfeksiyon (bakteri, virüs gibi) önlemi için gereklidir. Parazitler için bol su ve sabun ile ellerin iyice yıkanması, tırnakların kesilmesi, ortak kullanılan ortamların (banyo, tuvalet, kapı kolları vb.) su ve sabun ile silinmesi yeterlidir. İnsanlar dezenfektan ve antiseptik solüsyonları bilinçsiz şekilde kullanılarak bozulmuş (çevre kirliliği, sigara, hormon bozucular, genetiği değiştirilmiş gıdalar, hormonlu yiyecekler gibi.) ekolojik dengeyi daha da bozmakta ve bu olumsuz ortamda çeşitli tehlikelerle baş başa kalmaktadır.
Bağırsak parazitlerinin bulaşma yolları genelde ağız yoludur. İyi yıkanmamış eller, tırnakların iyi kesilmemesi, iyi pişmemiş veya çiğ etler, çiğ yenen yeşil sebzeler ve meyvelerin iyi yıkanmaması, kirli sular, toprak, hasta ve parazitli hayvanlardan, ortak kullanılan yastık kılıfı, çamaşır ve çarşaflardan, oyuncaklardan, okul ve yuvalarda ortak ortam ve eşyaları ile kapı kollarından bulaşır. Özellikle ortak kullanılan tuvalet ve banyoların bu yönden iyi temizlenmesi gereklidir.
Çocuklara yaşlarına uygun olmayan erken öğretiler yerine genel hijyen ve temizlik kuralları yaşlarına uygun olarak öğretilmelidir.
Bağırsak parazitleri hijyen kurallarının kötü olduğu toplumlarda süt çocuğu döneminde bile sıklıkla karşılaştığımız bir durumdur, ancak oyun çocuğu ve adolesan (ergenlik) döneminde daha sıktır, oyun çocuğu döneminde çocuklar el temizliğine dikkat etmediği gibi tozlu ve topraklı ortamlarda sık temas etmekte ve her şeyi ağızlarına alarak parazitlerle kolayca karşılaşırlar. Ergenlik, fiziksel, ruhsal, sosyal ve cinsel bir karmaşa dönemi olduğu için ve fast-food beslenmenin yaygın olması nedeniyle paraziter enfeksiyonların sıklıkla rastlandığı bir dönemdir.
Bağırsak parazitlerinin belirtileri çok değişken ve çeşitlidir;
Halsizlik
İştahsızlık
Renk solukluğu
Ağızdan salya gelmesi ve yastığın kirlenmesi
Sinirlilik
Zayıflama
Karın ağrısı, ishal, bulantı, kusma
Vücutta kaşıntı
Anüs ve burunda kaşıntı
Ağız kokusu
Gaitada (dışkıda) parazitin tespit edilmesi.
Diş gıcırdatma ve birçok hastalığı taklit eden değişken belirtilerdir.
Bağırsak parazitlerinin çok çeşitleri vardır;
Yuvarlak solucan (Askaris) veya bahçe solucanı
Çengeli kurtlar
Oksiyürler (kıl kurdu)
Trişinler
Tenyalar
Ekinokokus (kist hidatik)
Amipler
Giardia
Toxoplasma
Malarya
Önlemler;
El yıkama en önemli önlemdir. Tırnak temizliği ve kesilmesi, suların hijyenik ve temiz olması.
Fekal-oral enfeksiyon dediğimiz yani dışkının ağız yolu ile alınmasının önlenmesi çok önemlidir, bu nedenle tuvalet kağıdı kullanılması, ellerin gaita ile doğrudan temasının önlenmesi gereklidir.
Alafranga tuvaletlerin hijyenik temizliğinin yapılması gereklidir.
Sebze ve meyvelerin iyice yıkanması gerekirse sirkeli su veya seyreltilmiş klorlu suda bekletilmesi.
Etlerin iyice pişirilmesi, çiğ et tüketilmemesi.
İç çamaşır, yatak çarşaflarının ve yastık kılıflarının iyice kaynatılması ve ütülenmesi.
Yuva ve kreşlerdeki ortak kullanılan kapı kolları, tuvalet, banyo temizliğinin yapılması.
Bebek mamalarını hazırlarken ellerin iyice yıkanması, biberon başlığı, emziklerin iyice sterilize edilmesi, mama için kullanılan suyun kaynatılması.
Hasta ve parazitli hayvanlarla temas etmemelidir.
Tedavi edilmeyen bağırsak parazitleri çocuklarda derin kansızlıklar, iyi beslenmeme sonucu çocukların büyüme ve gelişme geriliklerine, bağışıklık sisteminin bozulması sonucu ağır enfeksiyonlara ve en önemlisi çevreye parazit saçarak bağırsak parazitlerinin diğer insanlara bulaşmasına ve toplumda hastalığın yayılmasına sebep olur.
Tedavide öncelikle bütün aile fertleri ilaç kullanmalı ve peryodik aralar ile ilaç tedavisi tekrar edilmelidir. Gaitanın çeşitli metodlarla incelenmesi sonucu tespit edilen bağırsak parazitine uygun ilaç verilmelidir.
