DNA'ya doğrudan bağlanabilmek için aynı zamanda bir hormon olarak sınıflandırılan D vitamininin bulunduğu miktar; Cildin rengi, hangi coğrafyada yaşadığı ve yaşam tarzına göre değişebiliyor. D vitamini eksikliğinin de özellikle anne günleri ve bebekleri olumsuz etkilere neden olabilir. Memorial Kayseri Hastanesi Çocuk Endokrinoloji ve Neonatoloji Bölümü'nden Prof. Dr. Selim Kurtoğlu, hamileler ve bebeklerde D vitamini eksikliği ile ilgili önemli uyarılarda bulundu.
D vitamini en çok güneşten alınır
Vücudun ne kadar D vitamini aldığı birçok şuraya bağlıdır. Bunlar arasında güneş ışınlarına hangi saatler arasında maruz kalındığı, mevsim, hangi coğrafyada yayıldığı ve cildin rengi önemlidir. Mesela nerede yaşadığınıza ve yaşam tarzınıza bağlı olarak, kışın güneşten çok ya da az veya hiç D vitamini alamazsınız. Y umurta, süt, balık ile hayvansal besinlerin sıra yanı mantar ve bazı sebzelerde bulunan D vitamini en çok güneşten alınmıştır. Vücutta yeterli miktarda D vitamini sentezlendiğinde ve özellikle üreme döneminde eksik olan D vitamini hem annede hem de doğumdan sonra bebekte ciddi sağlık sorunlarına yol açmaktadır.
D vitamini hormonu olarak da kabul ediliyor
D vitamini, bir vitamin olarak bilinmekte ise yaşam boyu birçok doku ve kapasiteye olumlu etkiler nedeniyle hormon özelliği taşınmaktadır.
Vitamin eksikliği raşitizm, kemik zayıflığı, kemik erimesi ve yetişkinlerde, yaşlılarda kemik kırıklarına yol açmaktadır. Bu hastalıkların vücut bağışıklığı, kalp-damar fonksiyonları, metabolik hastalık tablosu, kanser ve otoimmün hastalıklara yönelik koruyucu etkiler ortaya çıkmıştır. Böbreklerde aktif D vitamini formülüne dönüşür. Diğer etkilere ek olarak beyin dokusunda önemli rollere sahiptir. Nöronlarda artma ve farklılaşma bölümleri beyin ve sinirlerde D vitamini reseptörlerine bağlanarak etki eder. Nörolojik gelişmelere olumlu katkıları ile ileri yaşlarda görülen dejeneratif beyin hastalıkları olasılığı azalmaktadır.
D vitamini eksikliğinin anne adayına etkileri
- Hamilelikte D vitamini eksikliği, anne eksikliğinin artışı ile birlikte kan basıncı artışı ve proteinüri yani preeklampsi artışı artar. Bu durum hamileler ve anne karnındaki bebeklerde hayati riske yol açabilir. Ayrıca üreme diyabeti gelişebilir. Bebekte ise prematürite ve intrauterin büyümenin kısıtlanmasına yol açmaktadır.
- Gebelikte obezite % 22 oranında gözlenmektedir. Gebelerde obezite artışı D vitamini eksikliğinde daha sıktır. Yağ dokusunun artışı ile D vitamini seviyesi düşmeye başlar ve anne-bebek için olumsuz iyileşmeye yol açar.
- Gebelikte D vitamini eksikliği zayıflama sistemi bozarak viral efeksiyonlarda artışa yol açar ve anne ile bebekte bir dizi probleme yol açar.
- Vajende aerobik ve anaerobik bakterilerin artması bakteri vajinosiz olarak bilinir. D vitamini düzeyi yetersiz olan gebelerde vajinozis artar ve servikal bölgede (rahim) ve amnios sıvısında gelişir. Bu durum erken doğum ve ameliyat problemlerine yol açabilmektedir.
D vitamini düşüklüğünün bebeğe etkileri
- İntrauterin büyümenin daralması, prematür doğum, düşük doğum ağırlığı
- Nöral tüp defektlerinde büyüme (belde geniş ve kese)
- Hamilelikte D vitamini eksikliğine bağlı enflamasyonla beyin gelişimi de olumsuz etkilenmektedir. Bebeklerde serebral palsi, anksiete, depresyom, otizm ve dikkat eksikliği, hiperaktivite durumları sıklıkla görülmektedir. İlerleyen yaşlarda şizofreni, tutulabilirlik, demans ve Parkinson gibi dejeneratif beyin hastalıkları olasılığı artıyor. Ayrıca kalp-damar sorunları, metabolik sendrom, kanser ve otoimmün hastalıklarda artış daha fazla gözlenir.
- Kemik gelişimi ve sağlığında sorunlar ortaya çıkabilir. Bunlar arasında raşitizm, osteomalazi, osteopeni, osteoporoz ve kırıklarda artma gözlenir.
D vitamini eksikliğinde ne yapılmalı?
2005 yılında yapılan araştırmada gebelerde % 81,7 ve bebeklerde % 40 oranında D vitamini eksikliği tespit edildi. Hamilelik öncesi D vitamini kaynakları ile beslenme ve D vitamini desteği önemlidir. Gebelikte D vitamini düzeyi 20 nanogram/ml altında yetersiz ise, 12 altında ise düşük olarak yorumlanır. TC Sağlık Bakanlığı gebelerde 12 haftadan sonra ve doğumdan itibaren 6 ay süreli günlük D vitamini desteğinin 1200 ünite olarak hastalanmasını önermektedir. Anne adaylarında yoğurt tüketimi önemlidir. Bebeklere günlük 400 ünite D vitamini verilmektedir.
15-20 dakika güneşlenme yeterli
Gebeler, D vitamininden zengin olan yumurta, süt, yoğurt, karaciğer ve balık (somon, sardalya, uskumru, morina gibi) tüketimine önem vermelidir. Bir yumurta 20, bir bardak süt 100, 1 tatlı balık yağı 400, 100 gram somon balığı 345 birim D vitamini içermektedir. D vitamini için güneşlenme önemli bir kaynaktır. Derinin hafif pembeleşmesinin 15-30 dakika güneşlenme ile 2000 ünite D vitamini üretildi.
